Wil je meer weten?
Hier vind je meer informatie over uiteenlopende thema's zoals belang van het kind, specifieke ondersteuningsbehoeften, nazorg, opvoeding, identiteit en herkomst.
Een terugreis* naar het land van herkomst kan een ingrijpende ervaring zijn. Aan de hand van de persoonlijke verhalen van geadopteerden en inzichten uit (nog beperkt) wetenschappelijk onderzoek, schetsen we een beeld van wat zo’n terugreis kan betekenen voor geadopteerden en welke overwegingen een rol kunnen spelen.
De redenen van geadopteerden om terug te reizen zijn uiteenlopend en verschillen van persoon tot persoon. Sommigen willen het land en de cultuur beter leren kennen of toeristische plekken bezoeken. Anderen gaan op zoek naar plaatsen en contactpersonen die genoemd worden in hun adoptiedossier, of hopen in contact te komen met hun eerste familie.
Voor velen is het ook een manier om meer inzicht te krijgen in hun achtergrond en identiteit - om met eigen ogen te zien waar hun verhaal begonnen is.
In een kwantitatief onderzoek van Santona et al. (2022) gaven 34 transnationaal geadopteerden tussen de 12 en 40 jaar twee hoofdredenen aan voor hun terugreis:
Deze motieven herkennen we in de verhalen van de geadopteerden die wij spraken:
An Sheela: “In 2016 is mijn adoptievader onverwacht gestorven. Dat was voor mij een enorme trigger die ertoe leidde dat ik mezelf een beetje kwijt was. Ik begon daardoor bewust na te denken over adoptie en uiteindelijk heb ik een reeks van rootsreizen aangevat.
In 2022 begon ik de eerste fase van mijn rootsreizen. Ik besloot op zoek te gaan naar mijn familie en wilde vooral mijn bestaansrecht bevestigen: zijn mijn papieren correct? Welke informatie hebben ze daar? Klopt dat met wat ik hier heb?”
Lisa: “Op het moment dat ik erachter kwam dat mijn adoptie illegaal verlopen was, werd er een soort oerinstinct in mij wakker. Het gevoel dat ik mijn roots moest omarmen was heel intens. Maar ik wilde ook weten wat er gebeurd was: de waarheid kennen, mijn geschiedenis begrijpen.”
Noëmi: “Hoewel ik mijn adoptieverhaal lange tijd heb weggeduwd, had ik altijd al de wens om terug naar China te gaan. Vorig jaar was het dan zover. We waren veel onderweg, omdat ik alles wilde zien.
Deze zomer ga ik terug met mijn zus. We gaan er twee weken Chinese les volgen. Daarna reizen we samen nog wat verder. Wat ik fijn vind aan deze reis is dat we langer op één plek zullen blijven. Ik hoop nu meer rust te vinden en echt te kunnen voelen hoe het is om daar te wonen.”
Helaas bestaan er geen eenduidige richtlijnen of criteria om te bepalen of je ‘klaar’ bent voor een terugreis.
Bij onze interviewees en in gesprekken met andere geadopteerden merken we dat de timing in de praktijk vooral bepaald wordt door (1) de wens van de geadopteerde om terug te keren en (2) allerlei praktische overwegingen.
An Sheela: “Ik had al van jongs af aan een grote interesse in India en was vaak bezig met vragen zoals: wat betekent India eigenlijk, en wat betekent het om daar vandaan te komen? Ik was degene die steeds zei: Ik wil teruggaan.
Mijn ouders hielden dat echter altijd tegen, omdat ze met het hele gezin terug wilden reizen. Maar ik heb zes jaar leeftijdsverschil met mijn jongere zus, dus het werd steeds uitgesteld. Uiteindelijk heb ik tot mijn 23ste moeten wachten voordat ik voor het eerst terug kon.”
Noëmi: “Ik denk dat het vroeger altijd al de bedoeling was dat ik samen met mijn adoptieouders en mijn zus, die ook geadopteerd is, zou teruggaan. Maar nadat mijn ouders gescheiden zijn, is het er nooit meer van gekomen.
Ik had het plan om na mijn afstuderen te gaan, omdat ik dan veel tijd zou hebben. Maar toen kwam corona. Daarna ben ik gaan werken en was het niet makkelijk om zomaar een maand weg te zijn. Uiteindelijk dacht ik: ik ga het gewoon doen, anders komt het er nooit van.”
Lisa: “Voor ik wist dat mijn adoptie illegaal verlopen was, wilde ik er niks mee te maken hebben en hoefde ik er ook niet naartoe. Dan kwam ik erachter en kort erna boekte ik mijn ticket naar Brazilië.”
Terugreizen kunnen verschillende vormen aannemen. Sommige geadopteerden plannen alles zelf. Anderen doen een beroep op externe ondersteuning, bijvoorbeeld via:
Hoe de planning er exact uitziet, hangt samen met de motieven om terug te keren. Vaak bevatten terugreizen elementen van ‘culturele onderdompeling’ (zoals museumbezoeken, authentieke eetervaringen en het bezoeken van erfgoedsites), zodat de geadopteerde meer begrip krijgt van diens culturele achtergrond. Soms bevatten ze ook adoptiespecifieke activiteiten (zoals het ontmoeten van voormalige verzorgers of het inkijken van adoptiedocumenten), om de persoonlijke geschiedenis te verkennen (Wilson & Summerhill-Coleman, 2013).
Noëmi: “Ik nam contact op met een bureau dat rootsreizen organiseert. Ik heb ook goed nagedacht of ik het weeshuis en mijn geboortestad wilde bezoeken - en dat wilde ik sowieso. Mijn partner is ook mee geweest. Zij heeft een kennis die in China woont. Met hem hebben we uiteindelijk veel praktische zaken geregeld, wat heel goed verlopen is.”
An Sheela: “De allereerste reis met mijn adoptiemoeder was oké. Toen was ik nog totaal niet bezig met identiteit. Het was eerder nieuwsgierigheid naar India. Een algemene kennismaking.
Later ben ik dan actief begonnen aan mijn zoektocht en heb ik mijn rootsreis samen met een vriendin voorbereid en ondernomen. De focus lag op het bezoeken van het kindertehuis; om te kijken welke informatie ze al hadden en wat ze bereid waren om te delen.
Datzelfde jaar maakte ik nog een reis. Toen nam ik mijn zoon mee en hebben we verdere stappen gezet in de zoektocht. In die regio heb ik ook een advocaat ontmoet.”
Lisa: “Inmiddels ben ik twee keer terug geweest, twee jaar op rij. De eerste keer ging ik zonder verwachtingen en met een open mindset: ik laat het op me afkomen en ik neem alles gewoon waar. Ik wilde zoveel mogelijk indrukken opdoen. De tweede keer was anders. Toen wilde ik bijvoorbeeld ook een Braziliaans paspoort en wilde ik de taal leren.”
Omdat een terugreis een sterke emotionele lading kan hebben, is het waardevol om vooraf stil te staan bij de mogelijke impact ervan. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat je tijd neemt om je eigen verwachtingen te verkennen: wat hoop je te vinden? Waar ben je bang voor? Wat als het niet lukt?
Terugreizen brengt vaak confrontaties met zich mee: niet alleen met de lokale cultuur - gewoontes, taal, omgangsvormen, eten - maar ook met persoonlijke vragen rond afkomst, identiteit en verbondenheid. Een open blik en ruimte laten voor onverwachte ervaringen kan helpend zijn.
An Sheela: “Ondertussen besef ik dat ik uit een regio kom waar de administratie pure chaos is. Administratief iets bereiken is daar bijna onmogelijk. Na twee, drie reizen besefte ik dat ik eigenlijk nog geen stap verder was. Dus ik dacht: wat kan ik dan doen? Wat kan ik voor mezelf wél uit deze reizen halen? Ik besloot dat gewoon een week in de regio verblijven waar ik vandaan kom voor mij al een hoofddoel is. Ik vertrek niet meer met het idee: ik móet nu mijn familie vinden. Dat is gewoon niet realistisch. Als het ooit lukt: oké. En als het niet lukt, dan zal ik dat moeten accepteren.”
Lisa: “Ik zou iedereen aanraden om niet te veel verwachtingen te hebben en het echt dag per dag te bekijken. De tweede keer had ik veel hogere verwachtingen en die zijn lang niet allemaal uitgekomen. Die tweede reis was dan ook veel pijnlijker.”
Sommigen vinden steun bij professionele hulpverlening zowel voor, tijdens als na de reis. Maar ook het delen van gevoelens en gedachten met mensen die dicht bij je staan, kan helpen.
Noëmi: “Ik heb vooral mijn adoptiedocumenten opnieuw bekeken en ook het fotoalbum van mijn ouders toen zij in China waren. Ik heb ook veel gepraat met vrienden, collega’s en familie over de reis, wat erg hielp. Het was enorm waardevol voor mij om omringd te zijn door mensen die meeleven en die het net zo spannend vonden als ik. Het was fijn om me daarin gehoord te voelen.”
Sommige geadopteerden kiezen ervoor om de terugreis in groepsverband te doen, al dan niet met andere geadopteerden vanuit een behoefte aan (h)erkenning (ICAV, 2024; Ponting, 2022; Wilson & Summerhill-Coleman, 2013). Deze (h)erkenning en emotionele steun kunnen evenwel komen van reispartners zonder adoptieverleden. De geadopteerden die wij spraken, reisden bijvoorbeeld met een partner, vriend(in) of familielid. Zij benadrukten dat het ervaren van begrip belangrijk is voor het omgaan met en verwerken van ervaringen ter plaatse.
An Sheela: “Omdat het voor mij zo'n emotionele rollercoaster was, heeft mijn vriendin op een gegeven moment het woord overgenomen. Dat was zó waardevol. Iemand meenemen die je opvangt en eventueel het gesprek kan overnemen als het je te veel wordt, is echt een must. Die ondersteuning was ontzettend welkom.”
Noëmie: “Het is belangrijk om goed omringd te zijn. Er komt zoveel op je af, dan is het echt fijn om iemand te hebben bij wie je terecht kan.”
Ondanks individuele verschillen toont onderzoek aan dat terugreizen meestal positieve gevoelens oproept bij geadopteerden ten opzichte van hun verleden en geboortecultuur, zoals trots en voldoening bij het terugkeren naar belangrijke plaatsen (Santona et al., 2022; Wilson & Summerhill-Coleman, 2013).
Noëmi: “Het meest waardevol vond ik het bezoek aan het weeshuis; vooral omdat ik er geen foto's van had en mijn ouders er ook niet zijn geweest.”
Lisa: “We gingen naar het gemeentehuis waar mijn geboortecertificaat is opgemaakt. Ook al konden de medewerkers niets voor mij doen, ik ben blij dat ik er geweest ben. Ik wou dat met eigen ogen zien.”
Terugreizen bieden geadopteerden een kans om meer te leren over hun geboorteland en cultuur, en dragen bij aan hun identiteitsvorming door verleden en heden te verbinden en zo een vergroot gevoel van continuïteit en belonging te creëren (e.g. Day, 2018; Lee et al., 2007; Santona et al., 2022; Ponting, 2022; Wilson & Summerhill-Coleman, 2013).
Een groot deel van de volwassen geadopteerden geeft ook aan dat terugreizen een belangrijke invloed heeft gehad op de ontwikkeling van een positieve etnische identiteit (McGinnis et al., 2009; Song & Lee, 2009; Suh, 2020).
An Sheela: “Ondertussen heb ik een heel hechte connectie kunnen ontwikkelen met mijn geboorteland. De reizen die ik heb gemaakt, gingen niet alleen over de zoektocht naar familie, maar ook over het terug toe-eigenen van een identiteit die ik kwijt was, het gevoel ergens bij te horen. Telkens wanneer ik terugga, kan ik een stukje van de puzzel erbij leggen. Elke beleving is voor mij een verrijking. Ik zie het als een vorm van therapie.”
Noëmi: “Er zijn veel vooroordelen over China, maar ik heb ervaren dat de mensen daar juist heel warm en hartelijk zijn. Het was de eerste keer dat ik echt het gevoel had: ik voel me verbonden met deze mensen, ik voel dat ik hier vandaan kom. Ook het eten, de geuren … Het was gewoon fijn om daar te zijn en echt te voelen: hier kom ik vandaan.”
Lisa: “Na de eerste terugreis wilde ik ineens heel veel Braziliaans koken en luisterde ik heel veel naar Portugese en Braziliaanse muziek. Ik ben er echt helemaal in gedoken. Na de tweede keer, nu enkele maanden geleden, is de intensiteit veel minder. Het is niet dat ik er afstand van heb genomen, ik laat het meer op me afkomen. Als ik er zin in heb, dan doe ik het.”
Identiteitsvorming bij geadopteerden blijft echter complex: sommigen kunnen zich identificeren met twee verschillende culturen, zonder een echt gevoel van verbondenheid met één van beide (Baden et al., 2021; Goss, Byrd & Hughey, 2017; Meyers, 2020).
Noëmi: “Mijn gevoel van thuis horen in China was eigenlijk zoals ik had verwacht: dat ik me hier in België nooit 100% thuis voel, maar daar ook niet helemaal. Vooral omdat ik de taal niet spreek, wat het moeilijk maakt om echt contact te maken - dat vind ik jammer. Maar wat ik niet had verwacht, is dat ik daar het gevoel had: ik had hier kunnen wonen. Het is moeilijk om nu definitief naar China te gaan, maar het gevoel blijft wel hangen.”
Lisa: “Mijn neef was mee tijdens de eerste reis - hij is tweetalig opgevoed - en hij sprak veel Portugees. Ik liet me een beetje leiden door hem. Hij is heel sociaal en had contact met iedereen. Daardoor voelde ik me heel betrokken.
De tweede keer was hij er niet bij en was ik er alleen met mijn huidige vriend, die geen woord Portugees sprak. Daardoor voelde ik me totaal niet meer verbonden met de mensen. Dat maakt echt een verschil wanneer je naar een land gaat waar geen Engels gesproken wordt. Het heeft er zeker mee te maken dat die tweede reis zo is tegengevallen.”
Ook na de reis kan er nog veel loskomen. De reis zelf is misschien afgerond, maar de emotionele verwerking ervan is vaak een langer proces.
Noëmi: “Ik voel dat er iets veranderd is sinds ik terug in België ben. Het raakt me meer als het over adoptie, China of identiteit gaat.
Nu, een half jaar later, merk ik dat ik met een sterk gevoel zit dat ik heel graag terug wil. Dat had ik niet verwacht. Ik dacht wel dat ik ooit nog eens terug zou willen, maar nu is het echt een diep, innerlijk gevoel van: ik moet terug.
Ook merk ik dat er een onderstroom van verdriet naar boven is gekomen. Dat was er misschien altijd al, maar is door die reis duidelijker geworden. Er zitten gevoelens die ik eerder niet echt voelde, maar nu wel. Een stukje adoptietrauma dat nu voelbaarder is geworden.”
Lisa: “Ik denk dat ik er de eerste keer te hard in ben gegaan. Toen had ik het gevoel dat ik 28 jaar moest inhalen, dat ik alles wat ik gemist had, moest goed maken. Ik wilde ook niks met België te maken hebben. Ik vond frieten vies en wilde niks van Belgische chocolade. Maar toen ik de tweede keer terugkwam, was het eerste dat ik at: frietjes. Die werelden blenden nu wat meer met elkaar.”
An Sheela: “Vanaf het moment dat ik echt actief aan mijn zoektocht begon – dus die eerste reis met mijn vriendin - was het bij thuiskomst alsof ik compleet verloren was. Je zit met je hoofd nog in India, maar je lichaam is weer hier. Terug landen was enorm moeilijk. Je draait wel weer mee in het dagelijkse ritme, maar dat gaat op automatische piloot. Het duurde lang voordat ik weer echt ‘hier’ was.
De reis daarna had ik daar ook nog last van, maar minder lang. En dat is gelukkig blijven verbeteren. Het is een knop die je op de duur leert omdraaien.”
Overweeg je zelf een terugreis te maken en zoek je emotionele ondersteuning bij vragen die dit teweegbrengt? Je bent welkom bij een van onze nazorgmedewerkers voor een gesprek. Of chat met onze buddy’s!
Bronnen:
Tekst: Helen Duijvene de Wit & Kristien Wouters
*In dit artikel gebruiken we de term 'terugreis' in plaats van 'rootsreis', omdat die term neutraler is en open laat welke reden of betekenis geadopteerden aan hun reis naar het herkomstland geven (bv. toerisme, geschiedenis, vragen over ‘wortels’ en identiteit) (Yngvesson, 2003; Bex, 2016).
Publicatiedatum: juli 2025
Geadopteerden helpen geadopteerden
Kom via een online platform in contact met andere geadopteerden. Een plaats om vrijuit te kunnen praten over alles wat je bezighoudt. Dat kan anoniem gebeuren, maar geadopteerden kunnen ook gekoppeld worden aan een vaste buddy.
Ga naar a-buddy.be