Window of tolerance: Kinderen helpen weer tot rust te komen

De 'window of tolerance' (WOT) is een model (Siegel, 1999; Ogden, 2000) dat helpt om stress- en traumareacties op een behapbare manier uit te leggen aan kinderen, ouders, leerkrachten ... en iedereen die meer wil weten over de impact van trauma op gedrag.

We staan de hele dag onder een bepaalde vorm van opwinding of ‘arousal’. Wanneer alles rustig verloopt, blijft onze arousal binnen een optimaal bereik: ons tolerantievenster. Binnen dit venster kunnen we goed functioneren, omgaan met alledaagse stressoren en beslissingen nemen zonder overspoeld te raken of onszelf af te sluiten.

De grootte van ons tolerantievenster

Iedereen heeft een eigen boven- en ondergrens: een persoonlijke WOT. Bij kinderen is dit venster vaak kleiner, omdat hun hersenen nog in ontwikkeling zijn en hun vermogen tot zelfregulatie nog niet op punt staat. Ook mensen die een trauma hebben meegemaakt, bekend of onbekend (bv. verlieservaringen, misbruik/geweld, verblijf in een kindertehuis), hebben vaak een kleinere WOT en treden sneller buiten hun venster.

Buiten het venster treden: hyper- of hypo-arousal

Getraumatiseerde kinderen hebben dus een nog kleinere WOT, waardoor ze sneller worden getriggerd en extremer reageren op dingen die wij niet onmiddellijk als spannend of bedreigend ervaren. Hun alarmsysteem staat onnodig continu aan. Ze kunnen zich hyperactief, boos, agressief of hyperalert gedragen (hyper-arousal). Evengoed kunnen zij zich emotioneel terugtrekken in hun eigen innerlijke wereld en zich minder bewust worden van hun omgeving (hypo-arousal). Het kind lijkt dan even te ‘verdwijnen'.

De functie van arousal is duidelijk: het bereidt het lichaam voor op vechten of vluchten (hyper-arousal). Bij arousal neemt de hartslag toe, wordt er bloed naar de spieren gestuurd en komt adrenaline vrij.

Dissociatie (hypo-arousal) daarentegen stelt ons in staat om tot rust te komen, ons te herpakken en pijn te doorstaan. De hartslag vertraagt, bloed wordt in de romp gehouden (om mogelijk bloedverlies bij letsel te beperken), en er komen lichaamseigen pijnstillers (zoals enkefaline en endorfine) vrij. Bij jonge kinderen die trauma meemaken en niet kunnen vechten of vluchten, is dissocatie vaak de enige, adaptieve optie.

Praktische tips voor ouders, leerkrachten en zorgfiguren

Als ouder of zorgfiguur is het onze taak om kinderen te helpen terug in hun 'raampje' te komen. Welke strategieën hierbij werken, hangt af van de toestand waarin het kind zich bevindt (hyper- of hypo-arousal). Zo creëren we een veilige omgeving waarin het kind zich gehoord, gezien en begrepen voelt, vergroten we hun gevoel van veiligheid en veerkracht, en leren ze dat ze steun kunnen zoeken en niet alleen staan.

In het kader hieronder vind je verschillende voorbeelden van strategiëen. Zoek je meer strategieën bij een freeze-reactie? Lees ook dit artikel.

Laatst aangepast: september 2025

Bron/leestip:

• Wat is je overkomen? Gesprekken over trauma, veerkracht en herstel. - O. Winfrey & B. Perry (2023)
• Van kwetsuur naar litteken. Hulpverlening aan kinderen met complex trauma. - N. Vliegen, E. Tang, P. Meurs (2017)