Het belang van het kind

Vandaag vieren we de de 33e verjaardag van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Op 20 november 1989 werd het Kinderrechtenverdrag namelijk goedgekeurd op de algemene vergadering van de Verenigde Naties. Eén van de basisprincipes van het verdrag is dat het belang van het kind een eerste overweging vormt bij alle maatregelen betreffende kinderen. Als het gaat over adoptie is het belang van het kind zelfs de voornaamste overweging. Maar hoe kunnen we het belang van het kind invullen? Daar bestaat veel onduidelijkheid over.

Artikel 21 van het Kinderrechtenverdrag stelt: “De Staten die partij zijn en die de methode van adoptie erkennen en/of toestaan, waarborgen dat het belang van het kind daarbij de voornaamste overweging is.” Terwijl er in de algemene bepaling in artikel 3 over a primary consideration wordt gesproken, is het belang van het kind in artikel 21 dat handelt over adoptie the paramount consideration. Maar wat betekent dit juist? Welke invulling krijgt dit begrip? En wie bepaalt dat?

Advies van het Kinderrechtencommissariaat

In het advies van het Kinderrechtencommissariaat ‘Naar een krachtiger kinderrechtenkijk op interlandelijke adoptie’ dat op 21 december 2021 werd gepubliceerd naar aanleiding van de publicatie van het eindrapport van het expertenpanel interlandelijke adoptie, staat:

“Wat in het belang van het kind is, staat niet vast. Er is nergens een definitie van wat dat belang precies is. Het gaat om een flexibel en aanpasbaar concept. Zo kan je op verschillende manieren invullen wat in het belang van het kind is. Al die invullingen zijn bovendien plaats-, persoons-, tijd- en cultuurgebonden. Het is dus denkbaar dat bij één beslissing tegenstrijdige invullingen ingeroepen worden en dat elke invulling rechtvaardigt dat je het belang van het kind inroept. Daarom schiet een algemene verwijzing naar het belang van het kind (‘het is in het belang van het kind om …’) tekort. In elke beslissing of elke maatregel die een impact heeft op het kind of de jongere vóór, tijdens of na de adoptie, moet het belang van het kind verder inhoudelijk geconcretiseerd worden door verschillende criteria vast te leggen om dat belang beter en effectiever te beoordelen en te motiveren.”

Het advies van het Kinderrechtencommissariaat is om niet alleen te verwijzen naar het begrip, maar om dit belang bij adoptiebeslissingen ook te concretiseren en beoordelen. Hierbij verwijst het Kinderrechtencommissariaat naar elementen die volgens de General Comment van het VN-Kinderrechtencomité kunnen worden meegenomen om het belang van het kind te bepalen: de mening van kinderen en jongeren, hun recht op gezondheid en onderwijs, hun religieuze en culturele identiteit …  Als elementen met elkaar conflicteren, wordt het doel doorslaggevend: kinderrechten en de volledige ontwikkeling van het kind garanderen.

Hoe verhoudt adoptie zich tegenover alternatieve zorgvormen? En wat zijn ‘gepaste’ zorgoplossingen? Ook daar heeft het Kinderrechtencommissariaat een antwoord op proberen te formuleren, maar wat altijd vooropstaat, is een concrete afweging maken in het belang van het kind. Het volledige advies lees je hier.

Stappenplan KeKi: ‘Wat zou het kind zeggen als het kon spreken?’

Het Kenniscentrum Kinderrechten (KeKi) ontwikkelde in 2021 een stappenplan om het belang van het kind in specifieke situaties te beoordelen en bepalen. Door het stappenplan te volgen krijgen praktijkwerkers een beter begrip van de noden en de rechten van de minderjarigen waarmee er rekening moet worden gehouden. Het stappenplan is algemeen en kan dus op allerlei thema’s worden toegepast, waaronder adoptiebeslissingen, maar ook in gesprekken met ouders om het perspectief van het kind binnen te brengen en voorop te stellen.

Het plan bestaat uit vijf stappen:

• Stap 1: Garandeer de basisprincipes
  Wat is de mening van de minderjarige? Is de omgeving kindvriendelijk en veilig? Hebben de praktijkwerkers die beoordelen genoeg kennis en ervaring? Wordt er multidisciplinair gewerkt?
• Stap 2: De minderjarige centraal
  Is informatie beschikbaar op maat van de minderjarige? Op welke manier wil de minderjarige betrokken worden? In welke mate is er oog voor de verschillende elementen van de identiteit van de minderjarige (bv. geslacht, huidskleur, etniciteit, nationaliteit, cultuur, gezondheidssituatie)?
• Stap 3: De situatie en de vraag
  Wat is de situatie en de mening van de minderjarige hierover? Wie is er betrokken? Welke informatie heb je (nog) niet? Waarover moet beslist worden?
• Stap 4: De analyse en de afweging
  Wat is de impact van de beslissing op het leven en rechten van de minderjarige? Weeg de verschillende elementen af en werk de beslissing uit.
• Stap 5: De beslissing
  Omstandigheden veranderen. Wanneer en hoe worden beslissingen geëvalueerd en bijgestuurd? Motiveer en bespreek de beslissing met de minderjarige.

Het betrekken van (zeer) jonge kinderen in beslissingen bij adoptie is een uitdaging en vraagt creatieve en meer speelse manieren (bv. het gebruik van foto’s of pictogrammen om informatie over te brengen). Doordat zij zelf weinig of misschien zelfs geen uiting kunnen geven aan hun belangen, dreigen belangen van andere partijen het overgewicht te krijgen. Door vanuit de noden van het kind te vertrekken en steeds de vraag te stellen ‘Wat zou het kind zeggen als het kon spreken?’, krijgen jonge kinderen ook een stem. Luisteren naar de stem van volwassen geadopteerden die kunnen vertellen wat zij als kind nodig hadden, kan daarbij ook helpen.

Meer informatie over het stappenplan van KeKi vind je hier.

Gepost in: Actueel