(On)gewenst, een nieuw boek over adoptie

Afgelopen week verscheen het boek (On)gewenst. In (On)gewenst beschrijven geadopteerden Kiran Van der Avert (freelance scenarist) en Ae Ra Van Geel (psychologisch consulent en antropoloog) de complexe en vaak tegenstrijdige belangen en emoties die afstand, gedwongen verplaatsing en adoptie met zich meebrengen. Ze hebben het over de impact op geadopteerden en hun (eerste) ouders, alsook over het systeem waarbinnen dit alles nog steeds kan plaatsvinden.

Wij gingen met hen in gesprek.

Waarom kozen jullie ervoor om dit boek samen te schrijven?

Ae Ra: We deelden frustraties over situaties en uitspraken van mensen over adoptie. We vroegen ons af hoe vaak geadopteerden bepaalde zaken nog moeten uitleggen voordat andere mensen dit eindelijk zouden vatten.

We bedachten dat het handig zou zijn als we iets hadden dat we integraal konden geven aan mensen, waar alles in staat waarvan wij vinden dat ze dit moeten weten over adoptie. Dat we zouden kunnen zeggen: ‘Hier, lees dit en kom nog eens terug als je het gelezen hebt en daarna nog vragen hebt.’

Kiran: Het startconcept was een boek dat geschikt zou zijn voor iedereen die (g)een geadopteerde kent, breed en toegankelijk, dat raakt aan veel thema’s waar geadopteerden mee te maken krijgen. We voelden veel enthousiasme om onze krachten te bundelen en dat samen te doen.

Is het boek dan vanuit een soort frustratie gegroeid?

Kiran: Ja, toch wel.

Ae Ra: En ook vanuit  het idee dat dit ontbreekt in Nederlandstalig boekenland, een boek dat geschreven is door geadopteerden zelf over deze thema’s.

Welk tekort vult dit boek dan in?

Ae Ra: Dit boek gaat over de impact van afstand en adoptie, waarbij we ook onze (eerste) ouders zoveel mogelijk in beeld brengen, maar overstijgt de persoonlijke verhalen. Het schept een kader dat groter is dan ‘ik ben blij of ik ben niet blij’, ‘ik heb het goed gehad of ik voel mij minder goed’. Het boek gaat namelijk ook een stuk over het systeem waarbinnen adopties konden en kunnen plaatsvinden.

Daarnaast hebben we het onder andere over: wat betekent het om geadopteerd te zijn doorheen het hele leven? Het is niet toevallig dat mensen nog heel vaak het woord ‘adoptiekinderen’ gebruiken. Ze denken bij adoptie aan kinderen, maar we worden ouder en adoptie nemen we ons ganse leven mee.

Kiran: In realiteit worstelen veel geadopteerden, al dan niet zichtbaar. We kregen heel ons leven te horen dat we te jong waren om last te hebben van afgestaan te zijn. Maar ouders kunnen niet zomaar vervangen worden en het is niet hetzelfde als niet geadopteerd zijn.

Jullie spreken over een dominant narratief: ouders die niet voor hun kind kunnen zorgen, staan het af om het een beter leven te geven, terwijl mensen met een onvervulde kinderwens door adoptie niet alleen hun verlangen vervullen, maar ook een kind een betere toekomst bieden. Is dit narratief al niet wat afgezwakt door de berichtgeving in de media?

Ae Ra: Ik denk dat het volstaat om onder die berichtgeving te kijken. De meeste gegeven commentaren zijn : ‘zou je niet beter dankbaar zijn’ en ‘ga dan terug naar je eigen land’. Dit geeft voor mij een indicatie dat dit narratief wel nog altijd hard leeft. En dat het blijkbaar ook voor ongemak zorgt als je iets anders vertelt; ook wanneer dit feitelijke zaken zijn. Niet alles gaat immers over ‘mijn ervaring was zus of zo’. Het gaat ook over vastgestelde fraude, die niet enkel door geadopteerden maar ook door overheden uit ontvangende en zendende landen wordt erkend.

Ik kan dus niet zo goed begrijpen waar die emotionele commentaren vandaan komen. Ook van kandidaat-adoptanten en adoptieouders. Zij geven bijvoorbeeld aan dat ze zich gekwetst voelen, dat zij het beter hebben bedoeld. Dat neemt de consequenties echter niet weg.

Kiran: Wanneer ik aan mensen in mijn omgeving uitleg dat het boek niet louter gaat over mijn ervaring en toelicht welke thema’s aan bod komen, geven ze aan dat ze zich er helemaal niet bewust van waren, dat ze blij zijn dat ik hen dat inzicht verschaf en dat het voor hen ook interessant is.

Twintig jaar geleden hadden we dit boek niet kunnen schrijven. Er zijn nu meer mensen die ervoor openstaan. Of dat hoop ik toch… Wij zijn zelf volwassen geworden en geconnecteerd met veel andere, gelijkgestemde geadopteerden. Dat maakt het krachtiger.

Wie hopen jullie te kunnen bereiken?

Kiran: Wij zouden het liefst iedereen bereiken: buren, werkgevers, leerkrachten van … Eigenlijk iedereen die rond de geadopteerde staat of met geadopteerden in contact komt. Zeker ook hulpverleners. In de opleidingen psychologie, wordt er nog altijd weinig of niet gesproken over adoptie. Dat is jammer, zeker voor een land dat zo enthousiast heeft mee geadopteerd. Er wordt blijkbaar niet verder nagedacht over de ondersteuning die dan nodig is.

Ae Ra: Het was de bedoeling om een boek te schrijven dat mensen breed kan informeren, zeker mensen die met geadopteerden te maken hebben. Dan denk ik ook aan leerkrachten, tandartsen, artsen,.... Ook de uitgebreide families van mensen die geadopteerd zijn en hebben.

Hoe zijn jullie tot de titel gekomen?

Kiran: De titel speelt met de aanname dat je als geadopteerde gewenst bent door je adoptieouders en ongewenst door je (eerste) ouders. Dat is een beetje hoe het klassieke narratief het voorstelt, maar het geheel is veel complexer dan dat. De meeste geadopteerden zouden bijvoorbeeld niet in hun adoptiegezin opgegroeid zijn als hun adoptieouders zelf kinderen hadden kunnen krijgen. In ons boek gaan we daar verder op in.

Verder slaat de titel ook op de ongewenste situatie(s) waar je als geadopteerde mee te maken krijgt, zoals het geadopteerd zijn op zich ook al kan ervaren worden. Het is immers niet iets waar je zelf om gevraagd hebt.

Wat meer grijswaarden toevoegen aan een zwart-witte kijk op afstand en adoptie?

Ae Ra: Ons boek vult het aan… Want we nemen zeker ook standpunten in. Ons doel was niet om te nuanceren of alle perspectieven aan bod te laten komen. Ons doel was: vanop onze plek als geadopteerden mensen informeren met  de kennis, ervaring en ideeën die we hebben.

Hoe was het schrijfproces achter deze standpunten?

Kiran: Dat ging heel vlot. We hebben heel snel verdeeld wie wat zou schrijven en we hielden ons hier ook aan. Nadien lazen we elkaars stukken na en vulden we aan. In het begin waren we bezorgd dat deze werkwijze een groot verschil zou opleveren in stijlen tussen de hoofdstukken. Maar uiteindelijk is er weinig verschil merkbaar en vermoed ik niet dat mensen zullen merken wie welk hoofdstuk heeft geschreven.

En hoe blikken jullie hierop terug? Het vertrekt vanuit persoonlijke ervaringen. Ik kan me voorstellen dat dat bij momenten wel pittig kan zijn.

Kiran: Ja, dat zeker, maar het feit dat we elkaar hierin konden ondersteunen voelt eerder als een kracht. Ik heb het wel eens moeilijk gehad en was blij dat ik op die momenten (h)erkenning vond bij Ae Ra.

Ae Ra: Ik schreef er al eerder over, zowel over mijn persoonlijk stuk als over de impact en over het systeem van adoptie. Het is daarom al even geleden dat ik er hevige emoties bij heb gehad. Maar het is sowieso speciaal om het met twee te doen.

We kwamen in heel veel zaken overeen, maar toch hebben we onze eigen accenten. Het is niet evident om met twee geadopteerden samen iets te doen zoals een boek schrijven, maar dit ging gewoon goed. We konden bij elkaar terecht en we konden dingen aftoetsen. Je leert ook nieuwe dingen van elkaar.

Hoe is het boek opgebouwd? Waar mag de lezer zich aan verwachten?

Ae Ra: Het boek begint en eindigt met een blik op de politiek-maatschappelijke context waarin transnationale adoptie zich afspeelt.

Kiran: Daartussen schetsen we de thema’s waar je als geadopteerde gedurende je levensloop op kan botsen.

Ae Ra: En dit mag je heel letterlijk nemen. We beginnen prenataal, in het land van herkomst en gaan zo verder naar babytijd en kindertijd tot aan de volwassenheid.  We geven ook ons idee mee over adoptiesensitieve hulpverlening in deze levensfasen.

Kiran: Het boek is heel chronologisch opgebouwd om zo stil te staan bij wat er zich allemaal afspeelt in het leven van een geadopteerde en wat de impact kan zijn op latere leeftijd. Het thema gehechtheid uit zich helemaal anders bij een baby versus een volwassene, die hier op botst wanneer die bijvoorbeeld een relatie heeft, een nieuwe functie aangaat of zelfstandig gaat wonen. We staan ook stil bij herstel, of dit überhaupt mogelijk is en hoe wij dit zien. En tot slot geven we onze visie over de toekomst en wat er politiek nodig is.

Het is allemaal heel informatief, maar je hoort wel steeds onze mening hierover. Het boek handelt over transnationale adoptie, omdat we daar meer vanuit ervaring kunnen spreken, maar mogelijk kan het voor binnenlands geadopteerden ook herkenbaar zijn.

Vorig jaar verscheen 'Voorbij transnationale adoptie'. Op welke manier verschilt jullie boek hiervan?

Ae Ra: Allereerst, ik vind het een heel waardevol, breedsporig boek dat iedereen zou moeten lezen. ‘Voorbij transnationale adoptie’ heeft veel verschillende auteurs, zowel geadopteerden als niet-geadopteerden. Hun bijdrages kunnen ook los van elkaar gelezen worden.

In (On)gewenst staan we stil bij adoptie als systeem, maar we zoomen ook in op de levensloop van geadopteerden en de thema’s die doorheen alle levensfases aan bod komen. We staan sterk stil bij de (psychologische) impact van afstand en adoptie. Dat is de rode draad.  Verder heeft het boek een andere sfeer omdat we theorie afwisselen met quotes en concrete voorbeelden.

Kiran: Het is heel breed, maar wel toegankelijk en to-the-point. Onze insteek is ook heel duidelijk: het perspectief en de belangen van geadopteerden en hun (eerste) ouders aantonen.

Als we iets zouden moeten meenemen uit dit boek, wat mag dat dan zijn?

Ae Ra: Naast de uiteenlopende ervaringen die er zijn, is er een systeem dat fraudegevoelig was, is en ook altijd zal blijven. In mijn ogen is het een systeem dat je als samenleving niet meer bewust kan faciliteren en financieren, omdat je slachtoffers blijft maken.

Er lopen nog altijd dingen fout vandaag in Vlaanderen en andere ontvangende landen. Daarom zijn er opnieuw hervormingen. Maar ook deze hervormingen zullen de adoptie-industrie niet fraudevrij maken. Mensen reageren hier soms fel op, op een pauze of een stop, maar wie is er nu tegen een poging om fraude te stoppen? Ik vind dat heel opmerkelijk.

Kiran: Ik sluit mij daarbij aan. Je kan geen kind weghalen bij zijn familie en zijn cultuur en dan verwachten dat dit kind hier geen nadeel van zal ondervinden.

Er wordt daarnaast ook weinig stilgestaan bij de gezinnen die achterblijven en de ondraaglijke pijn die zij voelen. Het lijkt alsof dit helemaal wordt weggedacht, als ware het een bijkomstigheid, net als de impact op de geadopteerden zelf.

We verwijzen geregeld naar de alarmerende cijfers rond zelfdoding en psychische problematieken bij geadopteerden. Meer bewustmaking bij de hele maatschappij zal hier ongetwijfeld een impact op hebben.

Ae Ra: Er zit nog altijd een heel koloniale insteek in alles wat met transnationale adoptie te maken heeft. De adoptie-industrie heeft er belang bij om ons klein te houden. Geadopteerden moeten altijd vechten om plek te mogen innemen. Het is blijkbaar moeilijk om ons te zien als mensen met expertise, mensen die dingen kunnen organiseren en dat ook noodgedwongen al heel veel jaren doen.

Kiran: Ik vind het verder ook oneerlijk hoe weinig je zeggenschap hebt over je eigen achtergrondinformatie. Informatie lijkt soms willekeurig genoteerd of zelfs vervalst. Als er al correcte informatie is, wordt die maar al te vaak achtergehouden. Het is een mensenrecht om te weten waar je vandaan komt en wie je ouders zijn. Bij de geadopteerden die we spraken voor ons boek, is er geen enkele bij wie de info helemaal klopt of volledig is. Het voelt soms alsof je geen volwaardig mens mag zijn. Je lijkt minder rechten te hebben dan anderen.

Ae Ra: We snappen dat het een uitdaging kan zijn voor adoptieouders of mensen die willen adopteren om ons boek te lezen. Maar we denken dat het ook veel kan brengen. Als ze zich geraakt voelen door de dingen die we schrijven, zou het zo waardevol zijn te reflecteren over waarom ze zich geraakt voelen en wat ze hier zelf dan nog mee moeten/kunnen doen. Wij zijn zelf geadopteerd. Het zou zomaar kunnen dat degene die zij geadopteerd hebben (later) hetzelfde denkt of zegt.

Een mooie oproep om mee af te ronden!

Gepost in: Interview