Wil je meer weten?
Hier vind je meer informatie over uiteenlopende thema's zoals belang van het kind, specifieke ondersteuningsbehoeften, nazorg, opvoeding, identiteit en herkomst.
Misschien heb je je, voordat je kinderen had, ook voorgesteld hoe het slaapritueel van je kind(eren) eruit zou zien. Zo zou je kind genieten van een zalige lange nachtrust en kan je zelf verder gaan met de activiteiten van de dag: kind in bad, verhaaltje vertellen, nog een zalig knuffelmoment en na een laatste nachtzoen eindelijk genieten van de rust om nog wat te werken, een film te bekijken of bezoek te ontvangen.
Vele ouders hadden dit idee ooit en bij enkelen loopt dit soms zo. Maar voor heel wat ouders, laat staan adoptieouders, is dit een situatie waar ze alleen maar kunnen van dromen. Slaapproblemen is één van de meest complexe moeilijkheden in jonge adoptiegezinnen. Als de kinderen slecht slapen, hebben de ouders ook een slaaptekort en functioneren ze minder goed tijdens de dag. En hoe zit dat dan met de hechting? In elk geval is het aanpakken van slaapproblemen een prioriteit.
Ouders krijgen heel wat tips van andere ouders die gaan van ‘laten huilen’ tot ‘kind bij jou in bed nemen’. Ook experten zijn het niet altijd eens over de juiste aanpak. De ene (bv. Johanne Lemieux, in “L’Adoption : Mieux vivre les trois premières années après l’arrivée de l’enfant, Les clés d’une adoption réussie”, 2016) zegt dat het ten allen tijde vermeden moet worden om je kind ‘s nachts in bed te nemen, terwijl de andere (bv. Claire Mc Donald, in “Adoption Parenting, Creating a Toolbox, Building Connections”, 2006) net het ‘familiebed’ aanbeveelt als tijdelijke optie.
Bij Steunpunt Adoptie raden we de mensen aan om een aanpak te kiezen die bij hen past en die ze een hele tijd kunnen volhouden. Een periode minder nachtrust hebben, is echt geen probleem als je daarna weer kan recupereren, maar meestal is er bij slaapproblemen geen snelle oplossing. Wij spreken van slaapmoeilijkheden als de periode van inslapen langer duurt dan een half uur en als het kind meer dan 3 keer per nacht hulp van zijn ouders nodig heeft, gedurende minstens 4 nachten per week.
De belangrijkste slaapmoeilijkheden bij adoptiekinderen zijn: moeilijk kunnen inslapen, verschillende keren ’s nachts wakker worden, bedplassen, nachtmerries en night terrors. Bij adoptiekinderen hoef je de moeilijke slaap niet als een “probleem” te beschouwen, maar als een normaliteit in de eerste maanden of zelfs jaren na adoptie.
Uit een breed onderzoek van de universiteit in Quebec blijkt dat 25 tot 45% van de adoptiekinderen problemen hebben met inslapen gedurende de eerste maanden na aankomst in het adoptiegezin. Na 6 maanden vermindert dit met 10%.
Evenveel adoptiekinderen hebben last van wakker worden en hebben nood aan interventie van de ouder. Bij niet-geadopteerde kinderen is dit 10%.
Bij adoptiekinderen kunnen slaapproblemen samenhangen met bijvoorbeeld trauma, reële angsten, andere gewoonten … De slaapproblemen zijn dus niet leeftijdsgebonden, waardoor de aanpak niet noodzakelijk overeenkomt met die bij hun leeftijdsgenoten. Als ouder kan je slaapmoeilijkheden zien als extra kansen om te werken aan een veilige gehechtheid met je adoptiekind.
De nacht is een beangstigende periode voor alle kinderen, zelfs voor sommige volwassenen. Dan voelen ze zich eenzaam, kwetsbaarder zonder bescherming van een hechtingsfiguur. Daarnaast hebben kinderen overdag heel veel afleiding, maar ’s avonds valt die afleiding weg en worden ze geconfronteerd met de angst voor de realiteit. Bovendien werden adoptiekinderen vaak tijdens hun slaap achter gelaten. De (onbewuste) herinneringen die opgeslagen liggen in het geheugen hebben een invloed op de verschillende cycli van de slaap.
Traumatische herinneringen kunnen een rol spelen in dromen en nachtmerries. Als een kind bijvoorbeeld in slaap viel in de armen van zijn moeder, maar wakker werd in het midden van de nacht, alleen, op een publieke plaats, dan laat dit sporen na. Of als het kind in een tehuis verschillende nachten heeft liggen huilen van de honger, koude of pijn, dan laat dit diepe emotionele sporen na. Sommige kinderen hebben bovendien zeer traumatische ervaringen meegemaakt van mishandeling of seksueel misbruik.
Slaapgewoonten van voor de adoptie kunnen de overgang moeilijker maken, zeker als het kind al ouder is dan 2 jaar. Sliep het kind op een mat, in een ruimte met veel vensters die uitgeven op een lawaaierige straat, was het er altijd warm en vochtig, sliepen de kinderen met heel veel samen in een grote ruimte …? Deze situaties maken het vaker nog complexer om de juiste adviezen te kunnen geven aan ouders.
De hersenen regelen het verloop van de slaap. Een normale nachtrust bestaat uit een precieze opeenvolging van verschillende stadia. De duur van deze stadia variëren van persoon tot persoon, volgens leeftijd en volgens externe factoren.
De vier opeenvolgende slaapstadia en de REM-slaap noemen we een slaapcyclus. In één nacht worden minstens vier van dergelijke cycli doorlopen. Alleen bij een normale opbouw hiervan kunnen lichaam en geest zich tijdens de slaap herstellen.
Het is tijdens de diepe slaap (fase 3) dat de hypofyse het groeihormoon produceert. Deze hormonen zijn nodig voor een goede ontwikkeling van het lichaam, maar vooral van de hersenen. Achterstand in ontwikkeling en groei bij adoptiekinderen kan verschillende oorzaken hebben waaronder slechte slaapcondities.
Een gevoel van onveiligheid zorgt ervoor dat er te veel stresshormonen geproduceerd worden, die beletten dat het kind tot rust kan komen voor het inslapen. In deze fase zouden hormonen als cortisol en adrenaline moeten verminderen in het lichaam en vervangen worden door melatonine. Een kind helpen om beter te slapen is het letterlijk helpen om zijn hersenen en lichaam te laten groeien.
De REM-slaap is even belangrijk als de diepe slaap. Dit is de fase waarin we intens dromen. Hier worden ook nachtmerries geproduceerd.
Gedurende de REM is er een zeer grote hersenactiviteit, evenveel of soms meer dan in wakkere toestand. Maar het lichaam is in rust, zodat de nachtmerries niet fysiek uitgebeeld worden. Enkel de ogen maken hele snelle bewegingen onder de gesloten oogleden.
De ogen staan, als enige orgaan in directe verbinding met de hersenen en hebben een functie die te vergelijken is met een computermuis of een touchscreen. De ogen bewegen onbewust bij het verwerken, organiseren en archiveren van (zintuigelijke, affectieve, of cognitieve) informatie die we verzamelen tijdens de dag.
De functie van de REM is dus om alle verzamelde informatie te verwerken die we via onze zintuigen en gedachten binnen krijgen. Daarna wordt de informatie opgeslagen op de juiste plaats, zoals in de rekken van een bibliotheek. Zonder REM kunnen we wat we leren niet opslaan. Zonder het klasseren blijft de informatie in de leegte hangen, zonder betekenis of verband.
De slaap van een volwassene bestaat ongeveer uit 20% REM. Bij kinderen ontstaat de REM-fase al tijdens de zwangerschap vanaf de 6de maand. Vanaf dat moment tot als het kind ongeveer 2 jaar oud is, bestaat de slaap uit 80% REM. Dit toont hoe belangrijk de rol van de REM is om neurologische verbindingen te maken in de hersenen, zeker gedurende de eerste levensjaren.
Er bestaan verschillende categorieën van trauma’s. Het kan gaan om een eenmalige traumatische ervaring: een zware beproeving, afgebakend maar zeer ernstig. Voorbeelden zijn een (verkeers)ongeval, roof, verkrachting, brand of de plotselinge dood van een dierbare. Ook het getuige zijn hiervan wordt beschouwd als een schokkende gebeurtenis.
Ook kan het gaan om chronische traumatisering waarbij er sprake is van herhaald en vaak langdurig geweld, gevaar, dreiging of misbruik. Dit is bijvoorbeeld het geval bij seksueel misbruik in het gezin of mishandeling. Ook een medische behandeling kan hier onder vallen. Deze trauma’s zijn vaak complex. Ook al lijken de gebeurtenissen soms minder schokkend, door de frequentie en de duur veroorzaken ze zeer ernstige en hardnekkige reacties, waardoor deze moeilijker te behandelen zijn.
Bij deze chronische trauma’s behoren ook relationele en ontwikkelingstrauma’s. Vooral in het geval van interlandelijke adoptie werden kinderen vaak blootgesteld aan verschillende opeenvolgende plaatsingen, scheidingen van hun hechtingsfiguren, wissels in verzorgers of institutionalisering, waardoor ze relationele trauma’s kunnen meedragen. Door verwaarlozing, ondervoeding, mishandeling, middelenmisbruik … kunnen ontwikkelingstrauma’s ontstaan.
Verschillende inslaap- en doorslaapmoeilijkheden zijn symptomen van PTSS of posttraumatisch stresssyndroom. Deze symptomen zijn gekend bij bijvoorbeeld oorlogsveteranen, maar nog te weinig bij getraumatiseerde kinderen.
Ouders die vragen hebben over eventuele slaapproblemen bij hun kinderen kunnen hiervoor bij Steunpunt Adoptie terecht. Samen zoeken we dan naar een aanpak die bij het gezin past.
Tekst: Katherine D'Hoore
Publicatiedatum: juni 2016 - Laatst gewijzigd: mei 2024
Geadopteerden helpen geadopteerden
Kom via een online platform in contact met andere geadopteerden. Een plaats om vrijuit te kunnen praten over alles wat je bezighoudt. Dat kan anoniem gebeuren, maar geadopteerden kunnen ook gekoppeld worden aan een vaste buddy.
Ga naar a-buddy.be